Semja á við einkaaðila um ákveðnar samgönguframkvæmdir

19.03.2020

Sigurður Ingi Jóhannsson, samgönguráðherra, hefur lagt fram frumvarp á Alþingi, sem heimilar Vegagerðinni að gera samning við einkaaðila um samvinnuverkefni um ákveðnar samgönguframkvæmdir. Tilgangurinn er meðal annars að auka verulega fjármagn til vegaframkvæmda. Heimilt verður að fjármagna verkefnin með veggjöldum. Áætlað er að verkefnin skapi allt að 4.000 ársverk.

Á vef ráðuneytisins segir ráðherra að ljóst sé að jafn umfangsmiklar framkvæmdir, eins og samvinnuverkefnin boða, skapa mikinn fjölda ársverka, bæði hjá verktökum en ekki síður hjá ráðgjöfum og hönnuðum. Áætla má að í heild verði til á bilinu 3.000-4.000 ársverk. Þau mynda einnig sterkan hvata til nýsköpunar sem getur lækkað kostnað og stytt framkvæmdatíma,“ segir Sigurður Ingi.

„Öll verkefnin fela í sér styttingu vega ásamt því að stuðla að bættu umferðaröryggi. Vegastytting minnkar ferðatíma fólks og dregur úr flutningskostnaði fyrir fyrirtæki. Síðast en ekki síst felst í þessu umtalsverður umhverfisávinningur með minni losun gróðurhúsalofttegunda og annarrar umferðartengdrar mengunar,“ segir ráðherra.

FÍB alfarið á móti veggjöldum

Félag íslenskra bifreiðaeigenda, FÍB, er alfarið á móti veggjöldum og telur að verið sé að auka stórlega skattálagningu á ökutækjanotkun almennings á þessu svæði án þess að jafnræðis sé gætt. Um er að ræða nýja skatta á fjölskyldurnar í landinu ofan á þá 80 milljarða króna sem bíleigendur borgar nú þegar í formi skatta og gjalda á bíla og umferð. Veggjöld eru aukin skattbyrði og bætast við þær greiðslur sem umferðin skilar nú þegar. Ennfremur er sterk andstaða við málið meðal almennings.

Fyrir nokkrum árum stóð FÍB fyrir undirskriftarsöfnun gegn vegtollum á leiðum til og frá höfuðborginni. Sú undirskriftarsöfnun var svo gott sem ekkert auglýst en samt sem áður skrifaði 41 þúsund manns undir á stuttum tíma.

FÍB varar við einkavæðingu í vegakerfinu. Sporin hræða s.s. nýjasta dæmið um samvinnuverkefnið í tengslum við gerð Vaðlaheiðarganga sannar. Þar er öll fjármögnun og fjárhagsleg áhætta hjá ríkinu. Kostnaður vegfarenda hækkar með nýjum tollum og forgangur framkvæmda á grundvelli umferðaröryggis er ekki tryggður þar sem sterkir hagsmunahópar komast upp með að setja sínar áherslur framar í framkvæmdaröð.

Það er langur vegur að halda að umræðunni um vegtolla sé lokið. FÍB hefur áhyggjur af áformum um nýja skatta á fjölskyldurnar í landinu ofan á þau háu gjöld sem bíleigendur borga þegar í formi skatta og gjalda á bíla og umferð. Vegtollar eru aukin skattbyrði, þeir bætast við þær greiðslur sem umferðin skilar nú þegar. Engin áform hafa verið kynnt um að lækka aðra skattheimtu af bílum og umferð. Einkabíllinn er eina samgönguformið fyrir almenning sem skilar meiri tekjum í ríkissjóð en sem nemur kostnaði.

Bílar og umferð standa nú þegar undir allri uppbyggingu og rekstri vegakerfisins og gott betur. Engin þörf er á aukinni skattheimtu með vegtollum til að standa undir því.

Á vef ráðuneytisins segir að með lögunum verður Vegagerðinni heimilt, að undangengnu útboði, að eiga samvinnu við einkaaðila um fjármögnun, hönnun, undirbúning og framkvæmdir við sex afmörkuð verkefni ásamt viðhaldi og rekstri í tiltekinn tíma. Þá verður heimilt að fjármagna samvinnuverkefni að hluta eða öllu leyti með gjaldtöku af umferð. Gjaldtaka skal þó ekki hefjast fyrr en framkvæmdum lýkur og stendur að hámarki í 30 ár.

Í öllum framkvæmdunum munu vegfarendur hafa val um aðra leið og greiða ekki gjald á þeirri leið. Þær stuðla ennfremur allar að auknu umferðaröryggi. Í lok samningstíma teljast mannvirki eign ríkisins án sérstaks endurgjalds.

Þau verkefni sem lagt er til að verði unnin sem samvinnuverkefni eru:

Hringvegur norðaustan Selfoss og brú á Ölfusá
Hringvegur um Hornafjarðarfljót
Axarvegur
Tvöföldun Hvalfjarðarganga
Hringvegur um Mýrdal og jarðgöng í Reynisfjalli
Sundabraut

Af þessum verkefnum er brú yfir Hornafjarðarfljót fullhannað og hægt að hefja framkvæmdir á árinu og brú yfir Ölfusá er á lokastigi í hönnun.

Á vef ráðuneytisins kemur ennfremur fram að ýmsar ástæður eru fyrir því að leitað hefur verið til einkafyrirtækja um að koma í auknum mæli að uppbyggingu samgöngukerfa. Í fyrsta lagi geti samvinnuverkefni verið leið til þess að viðhalda fjárfestingu í erfiðu árferði. Í öðru lagi væru þau leið til að virkja kosti einkaframtaks í samgöngum, nánar tiltekið nýsköpun og sveigjanleika í uppbyggingu og viðhaldi vegakerfisins. Í þriðja lagi geti þau stuðlað að því að skattgreiðendur fái meira fyrir peningana sína, þjónustan verði betri og að áhættuskipting milli hins opinbera og einkaaðila verði hagfelld.

Að lokum hafi reynsla erlendis frá sýnt að einkaaðilar ná að jafnaði að ljúka við framkvæmdir á styttri tíma en opinberir aðilar, ekki síst þar sem opinberri fjármögnun er oft dreift á mun lengri tíma en þörf er á framkvæmdarinnar vegna.

Langur undirbúningur

Frumvarpið hefur verið í undirbúningi um langt skeið. Í skýrslu starfshóps um fjármögnun samgangna frá apríl 2019 sagði að samvinnuverkefni (PPP) væru fýsileg í þeim tilvikum þar sem þau væri raunhæfur kostur, þ.e. í stórum og vel skilgreindum nýframkvæmdum. Áform um frumvarpið voru kynnt í júlí 2019 og drög að frumvarpi kynnt í samráðsgátt í nóvember sama ár. Áformin eru einnig í tillögu að samgönguáætlun fyrir tímabilið 2020-2034

Hugtakinu samvinnuverkefni er svo lýst í frumvarpinu: „Verkefni þar sem einkaaðili annast fjármögnun í heild eða að hluta eða tekur með öðrum hætti áhættu af gerð og rekstri opinbers mannvirkis, eftir atvikum með heimild til gjaldtöku fyrir notkun mannvirkisins á rekstrartíma. Samvinnuverkefni felur að jafnaði í sér samvinnu um eftirtalið: fjármögnun, áætlanagerð, hönnun, uppbyggingu mannvirkja, viðhald, rekstur og annað sem nauðsynlegt er til að ljúka megi framkvæmd og reka mannvirki í tiltekinn tíma.“